معرفی گناباد و جاذبه های دیدنی آن

معرفی گناباد و جاذبه های دیدنی آن

گناباد یکی از شهرهای زیبا در استان خراسان رضوی، یکی از شهرهای تاریخی و بسیار کهن با میراثی جهانی در ایران می باشد. گناباد مرکز شهرستان گناباد در دل کویر و در جنوب استان خراسان رضوی قرار گرفته است. گناباد دارای تاریخچه غنی می باشد، که با ارزش ترین یادگارهای تاریخ را درخود جای داده است، در این مقاله آس چارتر قصد دارد به معرفی جاذبه های تاریخی و طبیعی این شهرسنان بپردازد، تاپایان این مقاله ما را همراهی بفرمایید.

تاریخچه گناباد

 گناباد شهری کهن که جاذبه ها و آثار تاریخی آن دارای قدمت 4000 می باشد، آب‌انبارهای عظیم و قدیمی، قنات قصبه با قدمتی بالای 2500 سال، امامزاده ها و مساجد تاریخی، آتشکده، مسجد جامع و بافت های تاریخی دیگر که همگی دارای ثبت ملی می باشد، شهر گناباد در شاهنامه فردوسی بارها یاد شده است، از گناباد یا جنابد در شاهنامه محل جنگ‌های توران و ایران یاد شده است، که وزیر کاردان افراسیاب پیران ویسه در گناباد به خاک سپرده شده و مدفن او در این شهر می باشد. همچنین در کتاب تاریخ حافظ نیز آمده است که گناباد مرکز ولایت قهستان در بین 12 ولایت تقسیم شده خراسان در سده‌های ۸ و ۹ هجری قمری بوده است. جاذبه های تاریخی، باستانی و فرهنگی و همچنین مناطق ییلاقی و تفریحی شهر گناباد بسیار زیاد می باشد، در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.

قنات قصبه

یکی از جاذبه های تاریخی گناباد که قدمت آن به 2500 سال قبل باز می گردد، قنات قصبه است که از شاهکارهای آبی جهان محسوب می شود. این قنات قدیمی‌ ترین و عمیق‌ ترین کاریز جهان می باشد. طول این قنات حدود ۳۵ کیلومتر تخمین زده شده است، و گفته شده که تا کنون نیز کسی نتوانسته طول واقعی این قنات را اندازه گیری کند. قنات قصبه طولانی ترین و بزرگ ترین قنات جهان بشمار می رود این قنات شگفت ‌انگیز نمایانگر هوش زیاد ایرانیان در هزاران سال پیش است که چگونه توانسته اند، با امکاناتی بسیار محدود و بدون هیچ محاسبه ای آب را از عمق زمین به سطح برسانند. حدود ۴۷۰ حلقه چاه در آن وجود دارد که عمق یکی از این چاه ها به 300 متر می رسد. قنات  قصبه از مهم‌ ترین جاذبه‌های گردشگری گناباد است که از سراسر دنیا گردشگران زیادی را به خود جذب می‌ کند، قنات قصبه در سال ۱۳۹۵ به‌عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است.

مسجد جامع گناباد

ازدیگر بناهای تاریخی و ارزشمند در شرق گناباد که در قصبه قرار دارد، بنای تاریخی مسجد جامع است که قدمت آن به دوره خوارزمشاهیان بازمی گردد. این مسجد دارای معماری بی نظیر و دارای دو ایوان، سر در تزئینی، صحن یا میانسرا، ایوان شمالی و جنوبی، رواق و سه شبستان ستون ‌دار، از تزئینات این مسجد می توان به طراحی‌ های معروف به اسلیمی و کتیبه ‌نگاری‌های قرآنی، نقوش پرندگان در ميان گل و برگ، نقوش هندسی گیاهی و کتیبه‌هایی به خط معلقی اشاره کرد. کتیبه ای نیز داخل ایوان قرار دارد که نام بانی خیر و سازنده مسجد در آن حک شده است. این آرامگاه در شهر کوچک بیدخت در کیلومتری گناباد قرار دارد

منزل بهلول گنابادی

از دیگر بناهای تاریخی در شهر گناباد، منزل علامه محمدتقی بهلول گنابادی می باشد، بهلول یکی از چهره‌های شناخته ‌شده در قرن اخیر می باشد، علامه محمد تقی بهلول علامه گنابادی در روستای بیلند شهر گناباد به دنیا آمده و از هکان کودکی بسیار دانا و فهیم بود و برای زنان منبر میرفت، منزل او یکی از بناهای تاریخی در گناباد می باشد که دارای معماری زیبایی می باشد، این خانه در ابعاد ۱۵ در ۲۵ متر بنا شده و شامل دو قسمت تابستان نشین و زمستان نشین است، از جالب ترین قسمت های این خانه وجود حوضخانه آن می باشد که طراحی بسیار جذابی دارد و عمق آن ۳ متر است، از دیگر جذابیت‌های این منزل بادگیرهای آن می باشد، که جلوه نمایی می کند. این بنا از اهمین ویژه ای از نظر قدمت و معماری برخوردار است همچنین بعد از فوت علامه بهلول خاندان وی مورد احترام اهالی منطقه هستند وآرامگاه وی نیز در شهر گناباد می باشد. 

آب انبار شریعت

آب انبارشریعت یکی از بناهای تاریخی و معروف در گناباد است، که از یک کاروانسرای قدیمی از دوران قاجاریه به جا مانده است، این آب انبار به آب انبار حسینیه معروف است و مربوط به دوره قاجار می باشد، آب انبار حسینیه دارای یک مخزن و چهل پله می باشد عمق این آب انبار حدود 20 متر است، این آب انبار در مرکز گناباد در خیابان سعدی قرار دارد، این آب انبار تا سال 1363 ازآن استفاده می شده است، این آب ‌انبار در گذشته به آن یخچال خانه هم می‌ گفتند، در زمستان ها آب برف و یخ را در این آب انبار جمع آوری می کردند، و در تابستان‌های قدیم به مردم، یخ و آب خنک می ‌فروختند. آب انبار حسینیه توسط آقای شریعت که فرد خیری بود به میراث فرهنگی و گردشگری واگذار گردید و تبدیل به موزه گردید، و به صورت نمایشگاهی از آثار مردم شناسی آب در معرض دید بازدید کنندگان قرار گرفته است. از آثار این نمایشگاه می توان به وسایل حفر قنات، نحوه برداشت آب اشاره کرد.

روستای ریاب

در ۵ کیلومتری جنوب غربی گناباد روستایی با بافت قدیمی بنام روستای ریاب قرار دارد، این روستای قدیمی و تاریخی دارای بناهای تاریخی و معماری بی نظیر می باشد، قدمت این روستا به دوره قاجاریه و صفوی باز می‌گردد، و دارای مجموعه ای از از خانه‌های قدیمی بادگیردار، حوض‌خانه، قلعه، حمام و آب‌انبار با معماری منحصربفرد و جذاب می باشد. این روستا به دلیل داشتن آثار و بناهای تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آتشکده گناباد

آتشکده ای قدیمی مربوط به دوران هخامنشیان در آبادی گیسور شهر گناباد قرار دارد، این آتشکده از جاذبه های دیدنی و تاریخی این شهر است، در نزدیکی آتشکده گناباد قلعه های تاریخی نظیر: قلعه های باستانی شورآباد، قبر پیران و پشن وجود دارد که قدمت آن به پیش از اسلام باز می گردد. این آتشکده از جاهای دیدنی گناباد است که در سفر به آن می توانید از آن به راحتی بازدید نمایید.

آرامگاه امامزاده سلطان احمد

از دیگر جاهای دیدنی و مذهبی در شهر گناباد آرامگاه امامزاده سلطان احمد ابن موسی‌الکاظم است. قدمت این آرامگاه با تاریخ 1053 هجری قمری به دوران صفویه باز می گردد. معماری این آرامگاه هشت ضلعی می باشد و در میان محوطه ‌ای مشجر قرار دارد. در این آرامگاه کتیبه‌ ای قرآنی وجود دارد که با خط ثلث روی آن حکاکی شده است. آرامگاه امامزاده سلطان احمدابن موسی ‌الکاظم ع  در فاصله ۳۵ کیلومتری شرق گناباد و نزدیک به روستای بیمرغ قرار گرفته است.

آبشار کاخک

در ۲۵ کیلومتری جنوب گناباد و در نزدیکی شهر کاخک آبشار زیبا و دیدنی کاخک قرار گرفته است، این آبشار در دامنه رشته کوه براکوه قرار دارد، بقایای معماری آسیاب‌هایی قدیمی و زیارتگاه امامزاده سلطان محمد عابد نیز در نزدیکی این آبشار زیبا قرار دارد و در گذشته‌های نه چندان دور به عنوان یکی از ییلاق ‌های تفریحی مردم این منطقه بوده است. این آبشار دارای آب خنکی می باشد و در سال های اخیر به  نیمه مصنوعی در آمده است.

منطقه حفاظت شده هنگام

از جاذبه های طبیعی و بسیار جذاب در شهر گناباد منطقه حفاظت شده هنگام می باشد، منطقه هنگام حدود 30 هزار هکتار وسعت دارد و در شرق گناباد قرار دارد، این منطقه دارای پوشش گیاهی نظیر: تاغ، بنه، گون، قیچ، درمنه، کلاه میرحسن، اسکنبیل، گز، کلپوره می باشد و پوشش جانوری آن حیواناتی همچون: قوچ و میش، آهو، کل و بز، روباه، گرگ،کفتار، کاراکال و پرندگانی چون کبک، تیهو، سار، دلیجه، کوکر، هما، کرکس می باشد که در این منطقه زیست می کنند، این منطقه در گذشته آزاد بود ولی بخاطر شکار بی رویه ‌ی مردم محلی این منطقه به منطقه شکار ممنوع از سال 1375 تبدیل گشت.

درب صوفه

در ۳۰ کیلومتری غرب گناباد و فاصله ۶ کیلومتری روستای زیبد روستای کوچکی بنام صوفه قرار دارد، این روستا دارای طبیعت زیبا و جذابی است، و در سه طرف آن کوه قرار دارد، و دارای درختان سرسبز وتنومدی می باشد، آب و هوای این روستا سرد است و دارای مناظر بکری می باشد.

موزه مردم شناسی گناباد

موزه مردم شناسی از دیگر جاهای دیدتی این شهر می باشد، این موزه داخل مدرسه نجومیه قرار دارد، در این موزه غرفه ها و بخش های دیدنی نظیر: موزه پارچه بافی، سفالگری، عروسی، عطاری، روغن گیری، پارچه بافی دارد. جالب است بدانید بنایی که موزه در آن قرار دارد قدمت تاریخی دارد و مربوط به دوران صفویان است و دارای معماری بی نظیری نیز می باشد، این بنا شامل هشتی ورودی دالان است که در سال های اخیر کمی تغییرات در آن صورت گرفاه است. در این موزه همچنین با آداب و رسوم و نوع پوشش و زندگی مردم گناباد آشنا خواهید شد.

منطقه شکار ممنوع هلالی

از دیگر مناطق شکار ممنوع  در گناباد منطقه شکار ممنوع هلالی است، این منطقه مساحتی حدود  ۱۲۰۷۱۹ هکتار دارد و در غرب گناباد و جنوب شرقی بجستان قرار دارد در این منطقه پوشش گیاهی متنوعی شامل: گیاهان تاغ، بنه، گون، قیچ، درمنه، کلاه میرحسن، اسکنبیل، گز، کلپوره، بومادران، کما، شیرین بیان، زیره سیاه، کاسنی، کاکوتی، زرشک، بارهنگ، آویشن و سریش وجود دارد و همچنین زیستگاه جانورانی نظیر: قوچ، میش، آهو، کل، بز، گراز، پلنگ، گربه وحشی، خرگوش، کفتار، سهره معمولی، سهره طلایی سر خاکستری، سهره زرد، سهره پیشانی سرخ و چکاوک شاخدار می ‌باشد. این منطقه نیز از سال ۱۳۷۶ به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و در سال ۱۳۸۵ به منطقه حفاظت شده تبدیل گشت.

موزه حیات وحش گناباد

از دیگر جاهای دیدنی گناباد موزه حیات وحش می باشد، این موزه شامل بخش های مختلفی می باشد، دارای 1 سالن بزرگ و 10 غرفه است و در این موزه بیش از ۸ گونه پستاندار و ۲۹ گونه پرنده آبزی و خشکزی و ۳ گونه خزنده نگهداری و به نمایش گذاشته شده است، غرفه های این موزه نشان دهنده اکو سیستم متنوع در این شهر می باشد، موزه حیات وحش در ساختمان اداری محیط زیست گناباد قرار دارد و برای بازدید از آن می توانید همه روزه از ساعت ۹ الی ۱۲ و ۱۶ الی ۱۸ به ان مراجعه نمایید.

آرامگاه بیدختی گناباد

از دیگر زیارتگاه های گناباد از از جاذبه های زیارتی این شهر محسوب می شود، آرامگاه  ملا سلطان محمد بیدختی گنابادی می باشد که ملقب به سلطان علیشاه است،  سلطان علیشاه عارف سده ۱۳ هجری و مفسر قرآن مجید بوده است، در کنار آرامگاه سلطان علیشاه بقعه سه تن از اخلاف وی نیز وجود دارد، این سه بقعه مربوط به شیخ محمد حسن بیدختی گنابادی ملقب به صالح علیشاه، سلطان حسین تابنده گنابادی ملقب به رضا علیشاه وعلی تابنده  ملقب به محبوب علیشاه جانشین رضا علیشاه می باشد. این آرامگاه در شهر کوچک بیدخت در 6 کیلومتری گناباد قرار دارد، این زیارتگاه سالانه گردشگران و مسافران زیادی برای زیارت و بازدید به این شهر می آیند. به همین دلیل در سال ۱۳۸۴ پس از مشهد پربازدیدکننده ترین شهر بعد از خراسان رضوی بوده است. در کنار این آرامگاه همچنین کتابخانه مزار سلطانی بیدخت گناباد که یکی از قدیمی ترین کتابخانه های استان خراسان و ایران است قرار دارد.

نویسنده: شادی شادکام